استفان ویلشر، دوربین انسانی که جهان را در ذهن نقاشی می کند - کالارنا

استفان در کودکی سخن نمی گفت و تا 5 سالگی تنها از طریق نقاشی ارتباط برقرار می کرد. اما نقاشی هایش چنان دقیق و واقعی بودند که روان شناسان در مدرسهٔ ویژه اش دریافتند ذهن او تصاویر را مانند دوربین ثبت می کند. بعدها مجلات علمی از او با عنوان دوربین انسانی یاد کردند.

پژوهشگران علوم اعصاب از دههٔ 1990 مغز او را بررسی کردند تا بفهمند چگونه فردی با اختلال ارتباطی می تواند چنین توانایی خارق العاده ای در بازسازی بصری داشته باشد. اما فراتر از تحلیل علمی، داستان استفان نمایانگر جنبه ای زیبا از تنوع انسانی است: این که محدودیت های ذهنی گاه به دریچه هایی تازه برای درک جهان بدل می شوند.

1- آغاز زندگی در سکوت و کشف استعداد شگفت انگیز

استفان در سال 1974 در لندن از پدر و مادری مهاجر از کارائیب به دنیا آمد. پدرش را در خردسالی از دست داد و در سه سالگی تشخیص اوتیسم دریافت کرد. او قادر به برقراری ارتباط کلامی نبود و با جهان از طریق خط و تصویر حرف می زد. معلمانش متوجه شدند که کودک کوچک وقتی از خیابان یا اتوبوس برمی گردد، تمام جزئیات ساختمان ها، پنجره ها و حتی چراغ ها را بی درنگ نقاشی می کند.

نخستین کلمه ای که به زبان آورد، کاغذ بود. از همان جا، زبان زندگی اش شکل گرفت. در سن هفت سالگی آثارش در نمایشگاهی کوچک به نمایش درآمد و مورد توجه رسانه ها قرار گرفت. ذهن او مانند یک اسکنر شهری عمل می کرد: هر آنچه می دید را بدون تغییر ثبت می کرد.

در دههٔ 1980، او به چهره ای شناخته شده در بریتانیا بدل شد. روان شناسان از او با عنوان سَوَنت (Savant) یاد کردند؛ اصطلاحی برای افرادی با اختلال رشد که در حوزه ای خاص توانایی استثنایی دارند.

2- اوتیسم و حافظهٔ تصویری؛ ارتباطی فراتر از نبوغ

در پژوهش های علمی، حافظهٔ تصویری در اوتیسم موضوعی بحث برانگیز است. برخی دانشمندان معتقدند مغز افراد درخودمانده به جای تکیه بر معنا، بر جزئیات حسی تمرکز می کند. این پدیده با نام پردازش موضعی (Local Processing Bias) شناخته می شود. در نتیجه، ذهن آن ها تصاویر را به صورت بخش به بخش و دقیق ذخیره می کند، نه کلی و انتزاعی.

در مورد استفان، این توانایی به حدی تقویت شده بود که پس از تنها یک نگاه، می توانست منظره ای عظیم را در مقیاس واقعی بازسازی کند. اسکن مغزی او نشان داد فعالیت شدید در نواحی پس سری (Occipital Lobe) و گیجگاهی مرتبط با پردازش دیداری دارد. برخلاف افراد عادی، او به جای تکیه بر واژه ها یا برچسب ها، اطلاعات را به صورت خالص تصویری ذخیره می کرد.

به عبارتی، جهان برای استفان مجموعه ای از فرم ها، زاویه ها و خطوط بود، نه مفاهیم. او در سکوتش می دید، و آن چه می دید را بی واسطه بر کاغذ می آورد.

3- نقاشی هایی که از ذهن برمی خیزند

یکی از مشهورترین آثار او زمانی خلق شد که تنها با یک پرواز کوتاه بر فراز شهر رم، تمام نقشهٔ شهر را به دقت از حافظه کشید. میدان ها، کلیساها، خیابان های فرعی و حتی نسبت سایهٔ بناها درست در جای خود بودند. هیچ عکس یا مدل کمکی در کار نبود.

نقاشی های او اغلب پانوراماهای عظیمی هستند که با جوهر یا مداد طراحی شده اند. در اثر معروفش از توکیو، بیش از 12 مایل از مناظر شهری را در یک تصویر واحد بازآفرینی کرد. کارشناسان معماری با استفاده از نرم افزار تطبیق تصویر دریافتند که نسبت اندازهٔ ساختمان ها و فاصلهٔ آن ها در نقاشی او با دقتی بیش از 90 درصد مطابقت دارد.

برای استفان، نقاشی نوعی فرایند بازخوانی ذهنی است. او ابتدا صحنه را در ذهنش می بیند و سپس با نظم شگفت انگیزی از چپ به راست ترسیم می کند، گویی ذهنش در حال پخش ویدیوئی درونی است. هیچ طرح اولیه ای وجود ندارد؛ تنها حافظه و خطی که از آن زاده می شود.

4- علم در برابر شهود؛ مغز او چگونه کار می کند؟

اسکن های عملکردی نشان داده اند که در مغز استفان ارتباط قوی تری میان نیم کرهٔ راست و نواحی دیداری وجود دارد. این بخش از مغز با ادراک فضایی، تشخیص چهره و جزئیات بصری مرتبط است. در عوض، مسیرهای زبانی در نیم کرهٔ چپ او کمتر فعال هستند. به همین دلیل، اطلاعات به جای کلمات در قالب تصویر ذخیره می شوند.

دانشمندان این ساختار را نمونه ای از جبران عصبی (Neural Compensation) می دانند: وقتی بخشی از مغز دچار اختلال ارتباطی می شود، بخش دیگر بیش ازحد رشد می کند. در نتیجه، ذهن او به دوربینی تبدیل شده که به جای واژه، با تصویر فکر می کند.

اما نکتهٔ مهم تر، نحوهٔ اتصال حافظه و احساس در مغز اوست. استفان می گوید هنگام نقاشی، حس صلح و تمرکز کامل دارد. شاید همین پیوند عاطفی است که باعث می شود آثارش نه فقط دقیق، بلکه زنده و شاعرانه باشند.

5- میراث هنری و انسانی استفان ویلشر

با گذر زمان، استفان از موضوعات شهری فراتر رفت و به خلق آثاری از طبیعت و معماری تاریخی پرداخت. آثارش در گالری های لندن، نیویورک و توکیو به نمایش درآمدند و عنوان عضو امپراتوری بریتانیا (MBE) را برای خدمات هنری دریافت کرد.

اما میراث واقعی او فراتر از هنر است. او نماد درک دوباره از اوتیسم شد، یادآور این نکته که اوتیسم لزوماً محدودیت نیست، بلکه نوعی زاویهٔ دید متفاوت به جهان است.

در سخنرانی های عمومی، مادرش اغلب نقل می کند که پزشکان در کودکی به او گفته بودند پسرش هرگز حرف نخواهد زد یا مستقل نخواهد شد. اما حالا همان کودک ساکت، شهری را از حافظه ترسیم می کند که هزاران مهندس در طراحی اش دخیل بوده اند.

ویلشر امروز در گالری شخصی خود در لندن کار می کند و همچنان با همان تمرکز ترسیم می کند و اطرافیان را شگفت زده می کند. او ثابت کرده است که حافظه، وقتی با تخیل آمیخته شود، می تواند جهان را بازآفرینی کند.

خلاصه

استفان ویلشر هنرمندی بریتانیایی مبتلا به اوتیسم است که توانایی خارق العاده ای در بازسازی مناظر شهری از حافظه دارد. او بدون استفاده از عکس، پس از یک نگاه کوتاه، نقشهٔ کامل شهرهایی چون رم و نیویورک را می کشد.

اسکن های مغزی نشان داده اند که در نیم کرهٔ راست او فعالیت بالایی در نواحی دیداری وجود دارد. ذهن او تصاویر را مانند فیلم ضبط می کند و سپس بازمی آفریند.

نقاشی های او همزمان دقیق و عاطفی اند و نشان می دهند هنر می تواند فراتر از زبان باشد. زندگی او الهام بخش درک تازه ای از اوتیسم به عنوان تنوع شناختی، نه نقص است.

❓ پرسش های رایج (FAQ)

1. استفان ویلشر چگونه نقاشی می کند؟

او پس از یک نگاه کوتاه به منظره، تصویر را در ذهن ذخیره کرده و سپس با دقت بالا از حافظه بازسازی می کند.

2. آیا حافظهٔ او ناشی از تمرین است؟

خیر، توانایی او ذاتی و مرتبط با ساختار خاص مغز در اوتیسم است.

3. چه تفاوتی میان حافظهٔ تصویری او و عکاسی وجود دارد؟

عکس ثابت است، اما او در ذهن خود عمق، زاویه و حتی نور را بازسازی می کند.

4. آیا او از اوتیسم رنج می برد؟

خیر، خودش می گوید اوتیسم بخشی از شخصیتش است و بدون آن، این نوع ادراک را نداشت.

5. آیا هنوز نقاشی می کند؟

بله، او در لندن زندگی می کند و آثارش در گالری شخصی اش به نمایش گذاشته می شود.