اذیت های معلمان باعث شد معلم شوم! - کالارنا

همان دو کاجی که در یکی از کتاب های فارسی دبستان منتشر شده بود و ماجراها با آن داشتیم. این که چطور شعری برای بچه ها و نوجوان ها اینقدر توانسته در زبان منعطف باشد که عبارتی چون خطوط حامل پیغام را در خود بگنجاند. این که شاعر در برخورد با کاجی که بی معرفت بود چه بی پروا عمل نموده بود و خیلی از این سوال ها که آن موقع ها طبعا بیشتر درگیرمان می کرد. البته محبت بعدها نسخه دیگری از این شعر ارائه داد و دو کاج شد کاجستان. از آن بی پروایی اولیه کم شده بود و مردم هم با کاج رفتار مهربانانه تری در پیش گرفته بودند. خب، آدم ها عوض می شوند. شاعرها هم. تازه شاعرها که می گویند حساس تر هم هستند. محبت، سال ها در قصر شیرین کرمانشاه معلمی نموده است. می گوید معلم هایش او را معلم نموده اند.

نه این که فکر کنید شوق معلمی را در او بیدار نموده اند، نه! ماجرا ماجرای لقمان است. حالا خودتان در این گفت وگو می خوانید و منظورمان را متوجه می شوید. مردم می گویند محبت در سال های معلمی اش در قصر شیرین بر سر زبان ها بوده است. خودش هم می گوید شهرتی داشتم آنجا آقا! ماجرا از این قرار بوده که می گفتند معلمی پیدا شده در روستاها برای بچه ها شعر نو می خواند. شعر نو دیگر چیست؟ به چه درد آن بچه ها که حتی شعر کهنه را هم خیلی نمی شناختند می خورده است؟ خب، همین ها او را بر سر زبان ها انداخته بوده دیگر. شاعر کرمانشاهی، همزمان با معلمی در کرمانشاه، شعرهایش را برای مجله های تهران می فرستاد و شاعری شناخته شده هم بود. امروز درباره همه اینها با او به گفت و گو نشسته ایم؛ گفت و گویی کوتاه بنا به ملاحظه احوالات شاعر.

انگیزه شما برای ورود به جهانی معلم ها، متفاوت بوده است. خودتان برایمان بگویید.

چطوری برایت بگویم. من در دوران تحصیل تجارب بسیار بد و آزار دیدم. آموزه های بدی داشتم. در سال های ابتدایی در دبستان جامعه تعلیمات اسلامی خیلی آزار دیدم و اذیت شدم. من معلمی را انتخاب کردم که خلاف آن روزگار و برعکس آن رفتارهایی که متحمل شده بودم رفتار کنم با بچه ها. می خواستم دقیقا با بچه های مردم طور دیگری رفتار کنم. با آنها کنار بیایم و رفیق شان بشوم.

منظورتان از اذیت و آزار در دبستان چه مواردی است؟

در دبستان ما، انواع اذیت ها را صورت می دادند. ما را در سرما و گرما در ایوانی سر پا نگه می داشتند. آنقدر نگه می داشتند که آرزو می کردیم بگویند بنشینید. وقتی جان به لبمان می آمد، می گفتند بنشینید. آن هم چمباتمه. وقتی چمباتمه می نشستیم، مدتی آسوده بودیم. بعد شروع می کردند انواع آزار و تنبیه. مدرسه حوضی داشت. در آن حوض، چوب ها و ترکه هایی انداخته بودند تا حسابی که خیس شدند با آن ما را بزنند. آقایی بود به نام وصالی.

این وصالی، موجود عجیب و غریبی بود. خلق و خوی خاصی داشت. مثلا نقاشی را ممنوع نموده بود در مدرسه. می گفتند اگر نقش جاندار بکشیم باید روز قیامت به مرده او جان بدهیم! در نتیجه فقط باید کوزه می کشیدیم. کوزه هایمان هم تقارن نداشت؛ یک طرف تو رفتگی بود و یک طرفش برآمدگی. حالا فکر کن باید پاک می کردی و یکی دیگر می کشیدی؛ پاک کن های آن روزگار هم مثل امروز راحت پاک نمی کردند که! کاغذ را پاره می کردند. اما در عین حال ما معلمی هم داشتیم به نام آقای اکرمی. ایشان یک بار آمد سر کلاس ما و نقش چوپانی را کشید با نی لبک. برای ما که فقط کوزه دیده بودیم! ما هنوز سیر نشده بودیم از دیدنش که پاک کرد. بعد قصه ای برایمان گفت. آن قصه را من نوشتم و تا مدت ها داشتم.

گفتید خواستید مثل معلم های خودتان نباشید و با بچه ها رفاقت کنید. در دوران معلمی برای بچه ها چه می کردید؟

به بچه ها سرود یاد می دادم، شعر می خواندیم. می خواستم شاد باشیم. با همه چیز شعر و سرود درست می کردیم. برای آنها جایزه می خریدم. از جیب می خریدم. کتاب می خریدم با همان حقوق ناچیز ماهی 300تومان. حقوقی که تابستان ها هم خبری ازش نبود.

چه کتاب هایی برای بچه ها می خریدید؟

انواع کتاب ها را می خریدم، به خصوص کتاب داستان. یک سری ترجمه ادبیات روس از روسیه می آمد که هم ارزان بود و هم چاپشان خیلی خوب بود. از اینها کلی هدیه دادم. ما نمره صفر نداشتیم در آن روزگار. نمره 2 مساوی صفر بود. 2 و 3 و 4 و 5 داشتیم. 5 در واقع معادل نمره 20 امروز بود.

چه سالی شروع کردید به تدریس؟

دقیق یادم نیست. از 19سالگی شروع شد. سال 1342 گمان کنم. در روستاهای اطراف قصرشیرین معلمی را شروع کردم. 14سال در قصرشیرین معلم بودم.

آنجا شهرتی پیدا کردم. شعرهایم را هم همزمان می نوشتم و می فرستادم مجله های تهران. یک شعر سیاسی هم نوشته بودم که اسمش ابدیت بود. چند بار چاپ شد. بعد دیدم کلمه میعادگاه که نوشته ام غلط است. چند سالی متوجه نبودم. میعاد خودش یعنی محل وعده، جای وعده، گاهِ وعده. گاه نمی خواست دیگر.

بعدها متوجه شدم و شعر را اصلاح کردم. حالا اصلاحیه را یادم نیست برایتان بخوانم البته.

اولین شعرها را کجاها منتشر کردید؟

ابتدا در نشریه مشیر شعری از من منتشر شد. اسمم جواد محبت بود. برای شعرهای بعدی برایم نوشته بودند که لطفا خوش خط بنویسید که چاپچی ها بتوانند بخوانند. پس از آن، با مجله توفیق آشنا شدم. توفیق، مجله ای فکاهی و سیاسی بود که مدیر اصلی اش چند بار عوض شده بود. آخرین بار عباس توفیق مدیر مجله شد. 50 سالگی مجله را هم در خارج از ایران جشن گرفت و بعد هم خودش از جهان رفت. این روزنامه من را به عنوان همکار افتخاری و جزو هیات تحریریه خارج از دفتر به شمار می آورد و برای من جوان بسیار شیرین بود.

ظاهرا با جلال آل احمد هم در همین سال های معلمی در کرمانشاه آشنا شدید؟

آل احمد آمد قصرشیرین. او را می شناختم. رفتم جلو سلام و علیک کردم. رفیق شدیم. جلال هم آمد کرمانشاه و در کرمانشاه با هم جایی رفتیم چیزی بخوریم. پله پله بود. آنجا آبگوشت خوردیم.

بعد هم رفتیم منزل ما. جلال عادت به دکتررفتن نداشت. اگر دچار عارضه ای می شد، به طور سنتی خودش را دوا می کرد. مثلا چشمش ناراحت بود خودش دست به کار می شد. من او را پیش دکتر ساعدی بردم در کرمانشاه.

ساعدی مگر در کرمانشاه بود؟

برادر غلامحسین ساعدی را می گویم. دکتر علی اکبر ساعدی. ما با ایشان بسیار دوست بودیم. خیلی مهربان بود. خانه ای اجاره نموده بود در کرمانشاه.

چند تخت گذاشته بود آنجا. بیمارها را آنجا هم درمان می کرد هم نگهداری می کرد برای یک مدتی. خوب که می شدند راهی شان می کرد.

ساعدی تبریزی بود؛ برای طبابت چرا به کرمانشاه آمده بود؟

علی اکبر ساعدی آن روزگارها در قصرشیرین دوره سربازی را می گذراند. به او می گفتم ترک پارسی گوی. خیلی شیرین بود لهجه اش. حرف برای خیلی وقت پیش است و یادهای من منقطع شده است. سکته، حافظه من را در هم ریخته است.

آل احمد برای چه آمده بود کرمانشاه؟

اهالی یک دهی او را دعوت نموده بودند. رفتیم در همان ده جایی نیمرو بخوریم. تخم مرغ را انداخته بودند توی ماهی تابه. آل احمد بهشان گفت تخم مرغ را اووِر کن. منظورش این بود که پشت و رو بکن. طرف متوجه نشد و آل احمد حالیش کرد. من با شمس آل احمد هم دوست بودم. شمس معتقد بود جلال را کشته اند.

منبع: صابر محمدی - ادبیات و هنر / روزنامه خبرنگاران