مقایسه قیمت بنزین ایران با کشورهای همسایه - کالارنا

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایسنا، طبق قانون هدفمندی یارانه ها مصوب سال 1389 باید قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حامل ها و با احتساب هزینه های مترتب (شامل حمل ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا انتها برنامه پنج ساله پنجم توسعه مالی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از 90 درصد قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد.

اما طی سال هایی که این قانون اجرا شد، در محدود دفعاتی دولت دست به اصلاح قیمت سوخت از جمله بنزین زد که بار آخر به سال 1393 بازمی گردد و بعد از آن هیچ تغییری در قیمت سوخت ایجاد نشد و به تبع آن قیمت سوخت در ایران به 90 درصد قیمت فوب خلیج فارس نرسید و البته دولت و مجلس دلایل و ملاحظات خاص خود از جمله کنترل تورم و آثار روانی ناشی از افزایش قیمت سوخت و کالاها و نهایتا زندگی مردم را داشتند.

از سوی دیگر، 15 درصد یارانه ای که در جهان و در حوزه انرژی پرداخت می گردد، متعلق به ایران است. یعنی 10 درصد درآمد ناخالص داخلی را به یارانه اختصاص می دهیم و 50 درصد یارانه انرژی به سه دهک ثروتمند جامعه اختصاص می یابد، این در حالی است که کم تر از سه درصد هزینه این دهک ها، به سوخت مربوط است.

اما آنالیز و مرور درآمد و هزینه در کشورهای مختلف و ایران نشان می دهد که متوسط مصرف داخلی بنزین در سال 1395 معادل 73.4 میلیون لیتر در روز بوده که نسبت به سال قبل 5.2 درصد رشد داشته و این در حالی است که متوسط مصرف داخلی بنزین در سال 1396 و 1397 به ترتیب 77.4 و 88.4 میلیون لیتر در روز بوده که نسبت به سال های قبل 7.9 و 14.2 درصد افزایش داشته است. در نتیجه به نظر می رسد که پایین بودن قیمت نسبی بنزین منجر به افزایش مصرف آن شده است.

مقایسه قیمت بنزین در کشورها، نسبت به درآمد سرانه نشان می دهد که قدرت خرید مردم برای بنزین چقدر است؛ هرچند در بعضی کشورها مردم قیمت بالایی برای خرید بنزین پرداخت می نمایند اما در عوض این قیمت با توجه به درآمد سرانه ایشان رقم معقولی به نظر می آید، و در نتیجه قیمت صرف نمی تواند ملاک مناسبی برای ارزانی یا گرانی بنزین در نظر گرفته گردد.

با تمام این اوصاف، وقتی بحث گرانی بنزین در سایر کشورها در مقایسه با قیمت آن در ایران مطرح می گردد، این موضوع از سوی افکار عمومی عنوان می گردد که قیمت ها را باید نسبت به درآمد سرانه آن کشورها در نظر گرفت و سپس مقایسه کرد که آیا قیمت بنزین در ایران ارزان تر است یا خیر؟ این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان، باید توجه داشت که درآمد سرانه گرچه می تواند نشانگر میزان ثروت یک کشور نسبت به دیگران باشد، اما نمی تواند تصویر دقیقی از وضعیت مالی کشورها نسبت به سایرین ارائه دهد.

به عنوان مثال اگر درآمد سرانه ایران برابر با 4000 دلار باشد و درآمد سرانه آلمان 6500 دلار باشد، نمی توان بر این اساس معین کرد که کدام یک از کشورها وضعیت مالی بهتری دارند؛ چراکه هزینه های جاری در دو کشور بسیار متفاوت است.

با این حال آمار مربوط به درآمد سرانه در ایران نسبت به کشورهای همسایه که قیمت بنزین آن ها با ایران مقایسه شده، حاکی از آن است که در ترکیه قیمت بنزین 16 هزار و 660 تومان (1.23 دلار) و قیمت گازوئیل 15 هزار و 120 تومان (1.12 دلار) است. یعنی بر اساس آنالیز ها، گران ترین بنزین در میان کشورهای اطراف ایران، در ترکیه و ارمنستان به فروش می رسد. نرخ هر لیتر بنزین در ترکیه برابر با یک دلار و 23 سنت و در ارمنستان برابر با یک دلار و 18 سنت است. یعنی در ارمنستان قیمت بنزین 15 هزار و 930 تومان و قیمت گازوئیل 14 هزار و 715 تومان (1.09 دلار) برآورد شده است.

از سوی دیگر آنالیز ها نشان می دهد قیمت بنزین در ایران حداقل فاصله ای 4800 تومانی با ارزان ترین کشور همسایه دارد و ترکمنستان ارزان ترین بنزین پس از ایران را در میان همسایگان عرضه می نماید. قیمت بنزین در این کشور 5805 تومان (0.43 دلار) و قیمت گازوئیل 5265 تومان (0.39 دلار) است.

سومین بنزین گران در میان همسایگان اطراف در افغانستان به فروش می رسد. نرخ هر لیتر بنزین در این کشور به 75 سنت می رسد و قیمت گازوئیل 9585 تومان (0.71 دلار) است. قیمت بنزین در عراق، 8505 تومان (0.63 دلار) و قیمت گازوئیل 9450 تومان (0.7 دلار) برآورد شده است.

اما در پاکستان، دیگر کشور همسایه ایران، قیمت بنزین 9450 تومان (0.7 دلار) و قیمت گازوئیل 10 هزار و 800 تومان (0.8 دلار) برآورد شده است. همچنین در آذربایجان قیمت بنزین 6345 تومان (0.47 دلار) و قیمت گازوئیل 4725 تومان (0.35 دلار) اعلام شده است.

این در حالی است که درآمد سرانه ترکیه در سال 2017 برابر 27 هزار 520 دلار بود. یا در ترکمنستان این رقم 17 هزار 280 دلار، آذربایجان 16 هزار 770 دلار و در پاکستان 5540 دلار اعلام شده است. اما درآمد سرانه در کشوری مانند عراق، 17 هزار و 220 دلار و در افغانستان، 19 هزار و 40، ارمنستان 100 هزار و 10 دلار و ایران 21 هزار 50 دلار بوده است.

مصرف بنزین در ایران باید کنترل گردد

در این باره حسین آقایان - کارشناس - با تاکید بر این مسئله که قیمت بنزین در ایران بسیار ناچیز است، به ایسنا گفت: اگر بنزین را هر تن 600 دلار محاسبه کنیم، در هر لیتر 4500 تومان در فوب خلیج فارس خرید و فروش می گردد که این مسئله به معنای این است که در ایران تنها یک چهارم پول بنزین اخذ می گردد.

وی با بیان این که هزینه فراوری بنزین در ایران بالاست توضیح داد: در حال حاضر نیروهای متعددی در پالایشگاه ها برای فراوری بنزین فعالیت می نمایند که ملاحظات زیادی برای حضور این افراد وجود دارد و در مجموع به نظر می رسد که اکنون نیازمند اصلاح قیمت بنزین هستیم.

آقایان توضیح داد: اگر قیمت ها اصلاح نگردد، نمی توان پاسخ رشد مصرف هشت تا 9 درصدی را در کشور داد. چراکه هیچ کشوری نیز توانایی پاسخگویی به این حجم از مصرف را با این قیمت ندارد.

این کارشناس حوزه بنزین در پاسخ به این سوال که آیا درآمد سرانه می تواند روی قیمت بنزین تاثیرگذار باشد، گفت: بی شک این مسئله یکی از آیتم های تاثیرگذار است اما آیتم های متعددی برای معین قیمت بنزین در نظر گرفته می گردد و با توجه به این که در کشور ما مصرف بنزین زیاد است، باید تدبیری روی این مسئله صورت گیرد.

وی با تاکید به این مسئله که برای اصلاح قیمت بنزین ضروری است تا یک زنجیره مالی کامل ایجاد گردد، گفت: نباید شرایط به گونه ای باشد که با افزایش قیمت بنزین قیمت تمام کالاها و نیازها نیز افزایش یابد و باید ساز و کاری اندیشیده گردد که بتوان اقتصاد این بخش را سر و سامان داد.